In 1390 wist Filips de kinderloze hertogin Johanna van Brabant ertoe
te bewegen het hertogdom af te staan aan haar nicht (en Filips' vrouw)
Margaretha van Male. De Staten van Brabant verhinderden de overeenkomst,
maar aanvaardden wel Filips' zoon Antoon als opvolger van Johanna. In
hetzelfde jaar kocht Filips het graafschap Charolais.
In 1392, toen de Franse koning Karel VI krankzinnig werd, nam Filips
opnieuw het regentschap over Frankrijk op zich. Intussen zorgde hij
er als graaf van Vlaanderen voor dat hij Engeland, Frankrijks aartsvijand,
niet te zeer van zich vervreemdde (Vlaanderen was economisch afhankelijk
van Engeland, met name van de wolexport).
Pacificatie
van het noorden!!
1396 Isabella v.Valois, de zes jarige dochter van Karel VI, trouwt met
engelse koning Richard II
In 1396
wil Filips Engeland binnenvallen vanuit Sluis. Maar Jean de Bery, zijn
broer, komt niet met steun. De winter is daar, en de broer telaat!
Dus sloot Filips een overeenkomst waarbij vrij handelsverkeer tussen
Engeland en Vlaanderen werd toegestaan.
Het bestuur van de twee gebiedsdelen:
Filips liet binnen zijn gewesten de plaatselijke bestuursinstellingen
bestaan, zoals baljuwen,maar
maakte ze ondergeschikt aan door hem ingestelde, centrale regeringsorganen.
In 1385 benoemde hij voor het dagelijks bestuur over zijn gebieden een
kanselier, In 1386 richtte Filips in Lille (voor de noordelijke gebieden)
en Dijon (voor de zuidelijke gebieden) een rekenkamer in voor de financiële
administratie(maitre des compyrd), en een raadkamer, een soort hof van
beroep dat vonnissen van plaatselijke rechtbanken uit de diverse gewesten
kon vernietigen(maitres des requetes).
De graafschappen hadden een gouverneur als leidinggevende.
De centrale regering van de graaf, in samenwerking met zijn vrouw als
plaatsvervanger.
Voornamelijk in Parijs.
Jean Canard (ca. 1350-1407), die werd bijgestaan door een hofraad. Canard
bleef in functie tot 1405 en fungeerde als Filips' rechterhand voor
Vlaanderen c.q. het nooden in Lille.
Wel te stellen dat er politek en adminisrtatief en echte Bourgondische
staat bestond.
Tijdgenoten beweren dat Filips niet echt aantrekkelijk was. Wel straalde
hij energie en vitaliteit uit. Hij was groot en atletisch gebouwd, donker
van huid, met felle, beweeglijke ogen. Hij vertoonde een typische trek
van de Valois, het sterk geprononceerde reukorgaan. Zijn onderkaak sprong
enigszins vooruit, een opmerkelijk lichaamskenmerk dat bij zijn Habsburgse
afstammelingen karikaturale dimensies zou aannemen. Hij reed heel graag
te paard, reisde in drie dagen van Dijon naar Parijs, en vandaar weer
naar Vlaanderen en als hij niet op reis was ging hij jagen. De avonden
bracht hij vaak door met balspel (‘jeu de paume’) of dobbelen.
Hij maakte graag indruk met zijn uiterlijk, zijn kleding en zijn manier
van leven. Een gouden ketting met een adelaar en een leeuw die zijn
lijfspreuk En Loyauté droegen, gevat in parels en edelstenen,
behoorde tot zijn geliefde juwelen. Hij ging graag mooi gekleed, veranderde
vaak van kleding en verzorgde zijn lichaam. Hij baadde elke avond met
geparfumeerd water, in die tijd echt uitzonderlijk.
Margaretha, zijn vrouw, was niet bepaald mooi, maar hij hield van haar
en verwende haar met geschenkjes, juwelen en bosjes bloemen (margrieten).
Hun ineengestrengelde initialen “P & M” liet hij overal
aanbrengen, op wandkleden, tot zelfs op het beeldhouwwerk van Dijon
en Champmol. Ook
hield de praalzuchtige Filips van feesten en lekker eten, het begin
van het spreekwoordelijke “Bourgondische” hofleven. Hij
bouwde zich te Dijon een groot paleis waar hij, omringd door Vlaamse
schilders en beeldhouwers, er een luxueuze hofhouding op na hield. Zijn
bibliotheek is vermaard om zijn kostbare handschriften.
Het hofleven was indrukwekkend!!
1396: de Tocht naar Nicropolis in Hongarije bracht Bourgondie aan de
leiding in het Europa van die tijd. Hertog van B., regent voor Karel
VI, graaf van Vlaanderen Filips was op dat moment de een politieke eenheid
gericht tegen de aanstormende vijand. Alom werd hij beschouwd als de
machtigste vorst van Europa.
Dat bleek
o.a. in 1396, toen zijn zoon Jan zonder Vrees deelnam aan de “Kruistocht
van Nikópolis” tegen de Osmaanse Turken die het koninkrijk
Hongarije bedreigden.
Champol, Cluny, in Frankrijk het grootste centrum van het katholieke
geloof.
De kruistocht werd een fiasco: Jan werd gevangen genomen op 25 september,
en de hertog van Bourgondië moest losgeld neertellen om zijn zoon
weer vrij te krijgen. De Turken meenden zelfs dat zij de “zoon
van de koning van Vlaanderen” gegijzeld hielden.
Het losgeld in zijn totaal; de samenstelling van het geld en de aafbetaling
door Filips, staat goed beschreven in Richard Vaughan's boek Philips
the Bold
Vanaf het
dubbelhuwelijk van Kamerijk, start de wrijving met zijn broer Lodewijk
van Anjou, die mede met het Westers Schisma, de paus in Avignon, de
zaken er niet beter erop maakten.
Maar in 1402 sloten de broers weer vrede en dineerden samen op 14 januari.
In Brussel was ook zijn tante, hertogin Johanna van Brabant, een oude
vrouw geworden. Zij verzocht haar erfgenaam Antoon onverwijld naar Brabant
af te reizen om de laatste administratieve formaliteiten voor haar opvolging
te regelen. Filips de Stoute wou persoonlijk assisteren en vertrok samen
met zijn drie zonen naar Brussel, waar ze aankwamen op 16 april 1404.
Nog dezelfde avond organiseerde de hertog een “Bourgondisch”
feestmaal waarop alle edellieden van de Nederlanden waren uitgenodigd.
Een kwalijke griep woedde echter in Brabant en ook de vermoeide Filips
de Stoute raakte besmet. De hertog voelde zich verzwakken en wou zo
snel mogelijk vertrekken: als hij toch moet sterven, dan liever in Dijon.
Een reiswagen met ligbed werd klaargemaakt en op zaterdag 26 april vertrok
het gezelschap uit Brussel. Boeren uit de buurt werkten de hele nacht
door om zoveel mogelijk hindernissen uit de weg te ruimen voor de zieke
hertog.
Filips moest uiteraard voorbij Halle, waar hij het vermaarde Mariabeeld
voor het herstel van zijn gezondheid wilde aanbidden. Maar zijn toestand
ging snel achteruit en in de ochtend van zondag 27 april gaf hij de
geest. Justus Lipsius schreef, zonder bronvermelding, dat hij stierf
“in de Burcht, waar hij ook vroeger meer dan eens had verbleven”,
maar voegde er volledigheidshalve ook aan toe dat hij bij de kroniekschrijver
Jean Froissart vond dat het in de herberg “Het Hert” gebeurde,
vlak tegenover de kerk.
Het plotse overlijden van Filips de Stoute bracht het reisgezelschap
enigszins in verlegenheid. De hertog bleek namelijk niet genoeg geld
bij zich te hebben om de lopende onkosten te betalen. Zijn zonen moesten
tafelzilver verpanden en zijn weduwe Margareta legde beschaamd haar
beurs, sleutelbos en gordel neer op de lijkkist, een symbolisch gebaar
waarmee zij afstand deed van haar rechten op zijn aardse bezittingen.
De Halse middenstanders verkozen wijselijk eieren voor hun geld. Uiteindelijk
was een kartuizersklooster in het naburige Herne bereid een pij te bezorgen,
waarin Filips begraven wenste te worden. Na zijn dood werd zijn lichaam
naar Brussel overgebracht waar men zijn lichaam gedurende enkele weken
voorbereidde en het balsemde. Zijn ingewanden bleven in Halle in de
St Martinnus kerk, het hart werd naar St. Denis gebracht. Vervolgens
werd Filips de Stoute, stichter van de Bourgondische Valoisdynastie
en machtigste vorst van Europa, begraven in de crypte van het kartuizersklooster
van Champmol. Tot de Franse Revolutie zou hij daar rusten in de weelderige
tombe die hij voor zich had besteld bij Claus Sluter, tot heden een
der mooiste verrwezenlijkingen van de Bourgondische kunst.
Jehan Canard de Kanselier van de hertog
Canard werd licentiaat in beide rechten aan de Universiteit
van Parijs. Voor 1370 was hij advocaat in Parijs en in 1377 raadsheer
bij het Parlement van Parijs. Zijn tijdgenoot Jean le Coq noemt hem
een 'summus advocatus'.
Vanaf 1374 was hij advocaat van de hertog van Bourgondië en kreeg
van hem een jaarlijks salaris. In 1380 werd hij advocaat van de koning
van Frankrijk, Karel V en vervolgens Karel VI. Van Karel V was hij de
testamentuitvoerder.
Canard behoorde tot de clerus, maar was in 1386 nog maar diaken. In
1378 werd hij kanunnik van de kathedraal in Reims en in 1379 van de
Notre-Dame in Parijs. In 1388 werd hij abt van Sint-Remigius in Reims.
In september 1392 werd hij bisschop van Atrecht.
Canard speelde een belangrijke rol bij Filips de Stoute en ontwikkelde
een belangrijke diplomatieke activiteit. Zo voerde hij de handelsonderhandelingen
tussen Vlaanderen en Engeland en was hij de voornaamste inspirator voor
de ongehoorzaamheid van de Bourgondische staten tegenover de tegenpaus
Benedictus XIII.
Binnen zijn eigen gewesten liet Filips de Stoute, na zijn aantreden
in opvolging van Lodewijk van Male, de plaatselijke bestuursinstellingen
bestaan, tot vreugde van de Vlaamse steden. Hij maakte ze echter ondergeschikt
aan door hem ingestelde, centrale regeringsorganen. In maart 1385 benoemde
hij voor het dagelijks bestuur over zijn gebieden Jean Canard tot zijn
eerste kanselier, met aanzienlijke bevoegdheden over alle staten, en
liet hem bijstaan door een hofraad. Kanselier Canard bleef in functie
tot 1405 en fungeerde als Filips' rechterhand. Hoewel hij meestal in
Parijs resideerde, hield hij de administraties in de verschillende staten
van het Bourgondische rijk met strakke hand onder controle. Ook zijn
ambt als bisschop van Atrecht nam hij ernstig op, al verbleef hij niet
vaak in de bisschopsstad. In 1404 was hij testamentuitvoerder bij de
dood van de hertog en bleef nog een jaar de weduwe als kanselier bijstaan.
Filips
de Stoute overleed in het Brabantse Halle op 27 april 1404.
- Zijn ingewanden werden begraven in de Holy Mary in Halle. Dit i.v.m.
het toch warme lente weer en de tocht naar Dijon
- Het hart ging naar St Denis, waar alle prinsen werden begraven
- Het lichaam werd naar Dyon gebracht en waar het werd begraven in Champol.
Aandachtpunten:
- Westers schisma met twee pausen en twee kampen
(vlaanderen koos de tegenpartij)
- Hoge belastingen met sociale onrust, opkomst van de steden
- Rivaliteit Gent (Jacob van Artevelde) en Brugge geeft grote problemen
voor Van Male en Filips
- Inmening van Engelsen in de strijd met de steden
- Slag bij West Roosebeeke, zoon van Artevelde Filips, sneuvelt. De
'Hoop' van Gent
- Financien onderzoek.
Grote heersers
uit deze tijd overleden:
- Edward III van Engeland 1377, opgevolgd door een kind
- Keizer Karel IV 1378, opgevolgd door de drankzuchtige Wenzel
- Koning Karel V 1380, opgevolgd door een kind
